Walvisteldag (Oosterschelde)
In 2008 werd door Stichting Rugvin een verkenning op het water van de Oosterschelde uitgevoerd. Direct werden er al bruinvissen gezien en de dieren werden zelfs gehoord met de meegenomen hydrofoon. Dit leidde al snel tot de vraag hoeveel bruinvissen zwemmen er eigenlijk in de Oosterschelde? Om die vraag te beantwoorden werd de eerste bruinvistelling ooit uitgevoerd in 2009. In 2024 werd de telling als walvistelling over Nederland uitgerold.
De jaarlijkse walvis/bruinvistelling
Deze jaarlijkse telling is een belangrijk onderdeel van het onderzoek dat Stichting Rugvin uitvoert op de Oosterschelde. Om het (minimum) aantal dieren in de Oosterschelde vast te stellen werd besloten om met 8-9 boten tegelijk het gebied letterlijk uit te kammen. De exacte wijze waarop dit gebeurt kun je nalezen in de “Opzet bruinvisscan Oosterschelde”. Nergens anders ter wereld kan en wordt op deze manier het aantal bruinvissen geteld.
Hoewel jaarlijks een minimaal aantal dieren wordt vastgesteld, kunnen de resultaten van de jaren niet direct met elkaar vergeleken worden zonder andere factoren mee te nemen. De resultaten worden namelijk ook beïnvloed door het aantal boten dat per jaar meevaart en de variatie in weersomstandigheden. In 2019 zijn er geen tellingen geweest vanwege COVID en slechte weersomstandigheden.
Nieuwe opzet: de Nationale Walvisteldag
Gedurende deze jaren bleek dat het organiseren van deze tellingen een zware logistieke opgave vormde. Sommige geplande tellingsdagen werden ondanks het mooie weer verschoven in de tijd. Daarom hebben we besloten om vanaf 2024 met minder boten te gaan tellen
Daarnaast blijkt de term bruinvis niet echt goed te werken om de belangstelling voor het event naar een gewenst niveau te tillen.
De eerste vernieuwde telling 2024
De eerste Nationale Walvisteldag kende een geslaagde uitvoering. Honderden mensen waren naar de diverse waarnemingspunten op de Nederlandse stranden aan de Noordzee en Oosterschelde gekomen om mee te tellen. Daarnaast werden er op de Oosterschelde zeven boten ingezet om de bruinvissen, ook een walvis(achtige), hier te tellen.
Twee doelen
Een belangrijk doel van de dag was het Nederlandse publiek bewuster te maken van de aanwezigheid van walvissen, dolfijnen en bruinvissen in de Noordzee en Oosterschelde. Dit doel is mede door de aanwezigheid van honderden mensen op de stranden en de grote media-aandacht ruim gehaald en geslaagd.
Met het getelde aantal dieren, 60 bruinvissen en een dolfijnachtige, plaatsen we een “piketpaaltje” in de tijd, om dit in de komende jaren met elkaar te blijven vergelijken. Het totaal van 60 dieren vormt op zich een mooi getal, maar voor het deel van de Oosterschelde (26 dieren) baart het ons toch zorgen.
In de Coronajaren, 2020-2022 is er, naast enkele andere jaren waarin het door te veel wind of te weinig boten niet is gelukt een telling te organiseren, geen telling geweest.
De tiende bruinvistelling (2018)
De bruinvistelling van 2018 is op 1 september uitgevoerd onder gunstige weersomstandigheden. Deze telling leverde minimaal 48 bruinvissen op, waaronder 3 kalfjes. De meeste dieren werden ten westen van de Zeelandbrug geteld en in het zuidelijke deel van de Oosterschelde.
De negende bruinvistelling (2017)
De bruinvistelling van 2017 is op 18 juni uitgevoerd en leverde na aftrek van dubbeltellingen 34 bruinvissen op. Dit is zeker gezien de uitval van 3 boten, een goede score en zeker en toename t.o.v. 2016 toen er 25 dieren werden waargenomen (weliswaar bij mindere weersomstandigheden). Er werd zeker een kalfje gespot en een juveniel. Maar de verwachting is dat het aantal bruinvissen toch nog iets hoger ligt vanwege de (te) grote afstand tussen de boten vanwege de uitval van 3 boten. Het was nu de gehele dag slecht Bft 1. Ook werd Willemien, de bekendste bruinvis in de Oosterschelde, waargenomen.
De achtste bruinvistelling (2016)
De bruinvistelling 2016 op de Oosterschelde van 24 juli is geslaagd en levert na aftrek van dubbeltellingen minimaal 25 dieren op.
Vorig jaar werden er 29 dieren geteld. Dit jaar dus een iets lager aantal. De weersomstandigheden waren niet helemaal optimaal, met name aan de noordzijde van de Oosterschelde, wat invloed kan hebben op het totaal waargenomen dieren. We vertrokken bij Bft 1, maar enige tijd rond het middaguur wakkerde de wind toch aan tot Bft 3. Later ging de wind weer liggen, tot bijna een spiegel op het eind van de dag. Ook werden tijdens de tocht enkele kalfjes waargenomen.
De zevende bruinvistelling (2015)
De bruinvistelling 2015 op de Oosterschelde van zaterdag 29 augustus is geslaagd en levert na aftrek van dubbeltellingen minimaal 29 dieren op. Vorig jaar werden er 35 dieren geteld. Dit jaar dus een iets lager aantal.
De bruinvissen werden vanaf Roompot Marina en Burghsluis letterlijk tot aan het Tholensche gat waargenomen. Er was een waarneming van maar liefst 7 bruinvissen bij elkaar (net ten zuiden van zandplaat Neeltje Jan, zie kaart) en minimaal twee kalfjes. Ook vlak voor de Grevelingendam bij ZIjpe werden deze telling nog 4 bruinvissen gespot. Aan weerszijde van de Zeelandbrug werden ongeveer evenveel dieren geteld.
De scanomstandigheden waren in het begin prima, bij de Zeelandbrug trok de wind onverwacht iets meer aan dan voorspeld (Bft 3), echter ter hoogte van Kats zwakte de wind verder af en werd het bijna windstil.
De telling werd mede mogelijkheid door de inzet van vele vrijwilligers, “onze” schippers, de financiële ondersteuning van het Wereld Natuur Fonds en de verrekijkers die we ontvingen van Outdoor en Optics.
De zesde bruinvistelling (2014)
De telling van 2014 vond plaats op 28 september. Met acht boten werd er weer in parallelle linie gevaren van west naar oost. Tijdens deze telling werden 35 dieren geteld.
De vijfde bruinvistelling (2013)
Het aantal bruinvissen dat op zondag 22 september 2013 is waargenomen tijdens de jaarlijkse bruinvistelling van Stichting Rugvin en het Wereld Natuur Fonds was aan de lage kant. In totaal werden tijdens de scan 18 dieren geteld.
Acht boten voeren vanaf de Oosterscheldekering parallel naar het oosten. Een stevige bries weerhield met name de boten midden op de Oosterschelde van meer waarnemingen, de golfhoogte was toch groter dan vooraf gedacht was. Het lage aantal van deze 5e telling is voornamelijk te wijten aan de toch tegenvallende weersomstandigheden, maar mogelijk ook door sterfte dit jaar. Tijdens de scan werd een dode bruinvis waargenomen.
De vierde bruinvistelling (2012)
Op zondag 9 september 2012 hebben vrijwilligers van Stichting Rugvin 42 bruinvissen waaronder 2 kalfjes geteld in Nationaal Park de Oosterschelde. Dit is aanzienlijk minder dan het vorig jaar toen er nog 61 dieren werden geteld.
In de ochtend vertrokken ruim veertig observers aan boord van acht schepen parallel aan elkaar vanaf de Oosterscheldekering richting het oosten. De omstandigheden waren goed. Bij de start was het windkracht 1, wat inhoudt dat de dieren goed en makkelijk te zien zijn.
De derde bruinvistelling (2011)
In dit jaar werd de derde scan georganiseerd op 26 juni. Tijdens deze scan worden er maar liefst minimaal 61 dieren geteld. Dit aantal is een stuk hoger ten opzichte van het referentiejaar 2009. De omstandigheden waren vergelijkbaar.
De tweede bruinvistelling (2010)
Op 22 mei 2010 werd de tweede scan uitgevoerd onder minder gunstige omstandigheden (Bft 3-4). Op deze dag telden de waarnemers 15 bruinvissen. Hiermee is echter wel aangetoond dat de dieren zowel in het voorjaar als in het najaar in een relatief grote groep aanwezig zijn in de Oosterschelde.
De eerste bruinvistelling (2009)
Op 19 september 2009 voeren acht boten parallel aan elkaar onder ideale weersomstandigheden (Bft 0-1) vanaf de Oosterscheldekering naar het oosten. Iedere boot had minimaal drie waarnemers aan boord en er was overlap in het gebied wat elke bemanning kon overzien tussen de boten. In totaal werden na uitsluiting van dubbeltellingen 37 dieren geteld waarvan vijf kalfjes. De kans dat er dieren aan het oog waren onttrokken was minimaal, aangezien het water zo vlak als een spiegel was. Het geoefende oog van de waarnemers spotte iedere rimpeling in het water.
