In principe kun je overal aan de kust in Nederland en rond de Oosterschelde bruinvissen zien, maar op sommige plekken is de kans op een waarneming zelfs behoorlijk groot. Het is dan wel van belang om onder goede weersomstandigheden te gaan kijken. Bruinvissen komen niet ver uit het water en zijn ook niet groot, dus als het hard waait zodat de aanwezige golven groter zijn dan 20-30 centimeter, dan is de kans op een waarneming klein. Neem als stelregel: windkracht 0-2 Beaufort is uitstekend; windkracht 3-4 Beaufort geeft enige kans, met nog meer wind is de kans dat je ze ziet erg klein.
Waarnemingen vanaf het land; de hotspots van de Oosterschelde
Bruinvissen zijn het hele jaar in de Oosterschelde aanwezig. Ze trekken niet uit de Oosterschelde weg. Ze planten zich hier zelfs voort. Dus je kunt hier ook kalfjes en juveniele dieren zien.
Ondank het feit dat er veel meer bruinvissen in de Noordzee zwemmen zijn de beste locaties van Nederland – de bruinvishotspots – naar onze mening in en rond de Oosterschelde te vinden. Dit komt vooral omdat de wind- en weersomstandigheden hier vaak gunstiger zijn, het scheelt gemiddeld 2 Beaufort. En de dieren verblijven hier jaarrond. De Oosterschelde kent zeker acht goede locaties. Maar je kunt ze in principe overal zien daar waar het water niet te ondiep is. Vanaf het land kun je de dieren het beste waarnemen vanaf de hotspots.
Dit zijn met de klok mee; ten westen/links van de Zeelandbrug:
- Nabij Burghsluis, het Oliegeultje.
- Schelphoek;
- De gehele havenmonding van Zierikzee, Studio Bruinvis;
- Nabij de haven van Colijnsplaat
- Marina Roompot/ Oesterput;
Dit zijn ten oosten/rechts van de Zeelandbrug van links naar rechts:
- Nabij de haven van Kats;
- Nabij Gorishoek, St. Maartensdijk
- Nabij Wemeldinge
Deze plekken zijn goede waarnemingsplekken omdat het hier relatief diep kan zijn (tot wel ruim 50 m). Deze diepe “putten” vormen samen met de getijdestroming een ideale leefomstandigheden voor de prooivissen van de bruinvis. Je kunt hier niet alleen vanaf een boot de dieren waarnemen, maar zeer zeker ook vanaf de kant. In de haven van Burghsluis is zelfs het mogelijk om vanaf een terras de dieren te zien en op het havenhoofd van Zierikzee kun je de dieren niet alleen zien, maar zelfs ook horen via de hydrofoon en zender van Studio Bruinvis. Hieronder vindt je twee geluidsfragmenten.
De Plompe toren, tussen Zierikzee en Burghsluis, biedt een mooi uitzicht over de Oosterschelde, je staat wel enigszins ver van het water (er staat een verrekijker bovenop). Je kunt hier vandaan zeker een goede poging doen om de dieren te zien.
Geluidsfragment 1. van bruinvis bij Studio Bruinvis
Geluidsfragment 2. bruinvis bij Studio Bruinvis
Waar en met wie kun je mee om bruinvissen vanaf het water te zien?
Ten westen van de Zeelandbrug (zie kaartje):
- De MS Onrust (Burghsluis)
- De Nieuwe Maen (Zierikzee)
- Frisia (meerdere opstaphavens)
Ten oosten van de Zeelandbrug (zie kaartje):
- Sailforce (Wemeldinge)
- Stoere eenvoud (Tholen)
- De Zwerver (Tholen)
- De Marstrand (Yerseke)
- Goldies (Yerseke)
Vraag aan boord ook naar het Zeevarken. Een ludiek en informatief witbier!!
Waar moet je op letten? Tips en welk gedrag kun je herkennen,
Als je aan de waterkant bruinvissen wilt gaan waarnemen, dan doe je dit het best bij rustig weer, waarbij weinig hoge golven zijn. Je moet dan vervolgens uitkijken naar “afwijkingen” aan het wateroppervlak; een zwarte driehoek, of donkere vlek aan het oppervlak.
Bruinvissen komen geregeld aan het wateroppervlak om adem te halen, waarbij hun rug en rugvin vaak kortstondig het wateroppervlak doorbreken (zie foto).
Veelal komen ze dan 2-4 keer, meestal 3 keer, kort achter elkaar boven water, om dan weer voor enige tijd (max 1-3 minuten) onderwater te blijven.
Enkele adviezen:
- Ga bij rustig weer met weinig wind (weinig golven) naar een van de hotspots;
- Neem een verrekijker mee.
- Heb geduld!
- Probeer zo hoog mogelijk te gaan staan.
Hoe kun je de bruinvissen op het water benaderen zonder hen te verstoren?
- Vaar altijd rustig !
- Vaar niet recht op hen af!
- Houd varend afstand, minimaal 25m.
- Blijf niet langer dan 20-30 minuten op dezelfde plek met de motor aan.
- De dieren kunnen misschien de dieptemeter en je “fishfinder” horen (wordt onderzoek naar gedaan) als je die aan hebt. Zet deze uit! Je hebt deze veelal ook niet echt nodig.
Het slimste en minst verstorende is: Zet de motor van de boot af en laat de dieren naar JOU toekomen. Zonder motorgeluid zal je de dieren zelfs horen ademhalen!
Je kunt de volgende gedragingen van de bruinvissen observeren:
- Snelle zwem/ verplaatsing: de bruinvis verplaatst zich met redelijke snelheid, in een min of meer rechte lijn, van A naar B. Je kunt na een paar waarnemingen bedenken waar het dier ongeveer weer boven water komt. Het kan ook zijn dat het dier uit schrik voor iets weg wil zwemmen. Veelal zal het dier of de dieren snel uit het beeld verdwijnen.
- Jacht op vis aan oppervlak: De bruinvis is zeer frequent aan het oppervlak te zien, het zwemt geen rechte lijn, maar jaagt (ogenschijnlijk) kriskras achter visjes aan net onder het wateroppervlak. Het is dan lastig om te voorspellen waar het dier weer bovenkomt, maar het zal nooit ver weg zijn.
- Het jagen op vis op grote diepte; Met name bij de hotspots (veelal 50-60m diep) kun je bruinvissen naar beneden zien duiken. Na een kort verblijf aan het oppervlak gaan ze na een paar ademhalingen weer naar beneden. Je ziet dan de staart al flink buigen voor de aanstaande diepe duik. De dieren blijven dan relatief lang onder en komen vrijwel op dezelfde plek weer boven. Het is niet ongebruikelijk dat je dat meerdere bruinvissen tegelijk ziet doen.
- Logging: De dieren drijven stil aan het oppervlak (“logging”: als een houtstam aan het oppervlak drijven). Dit is meestal maar van korte duur, (enkel seconden meestal) maar kan een paar maal achter elkaar waargenomen worden. Je ziet dit meestal alleen bij rustig en warm weer. Jonge dieren kun je soms zelfs op hun rug zien liggen of “spy hoppen” (met alleen de kop bovenwater)
- Paarpogingen: Bruinvissen zijn geen dolfijnen die uit het water springen. Toch kun je af en toe een dier uit het water zien komen met een behoorlijke “splash”. Dit duidt op een mogelijke paarpoging; een bruinvismannetje heeft geprobeerd met een vrouwtje te paren. Als dit mislukt schiet het mannetje met snelheid uit het water en komt dan met een plons terug. Je kunt dit gedrag het hele jaar waarnemen. Soms kan dit ook gebeuren als ze aan het oppervlak op vis jagen. Zie ook de volgende webpagina.
Sociaal gedrag
Bruinvissen staan niet bekend om hun sterke sociale banden. Je zult ze in Nederlandse wateren niet snel in grote getalen (> 10), zoals bij sommige soorten doflijnen, tegenkomen. Dit verschilt echter per regio, in wateren van Canada en de VS kun je wel groepen van meer dan 50 dieren zien. In de Noordzee of Oosterschelde kun je soms groepjes van bijvoorbeeld 4-8 dieren tegenkomen. Maar die samenkomst is meestal maar van korte duur. Voor je het weet zijn het vier groepjes van twee dieren of anders.
In de buurt van de hotspots in de Oosterschelde kun je soms wel 6-8 dieren op één plek zien jagen. Maar als er één zijn honger gestild heeft dan is deze weer weg. Vergelijk dit met mensen in een snackbar, ze hebben allemaal honger en willen eten en komen op de plek waar eten te halen is, maar ze vormen niet echt één hechte sociale groep.
Het is anders bij een bruinvis die een kalf heeft. De band tussen moeder en kalf is heel sterk en je zult deze twee altijd bij elkaar zien. In de eerste maanden is het kalf volledig afhankelijk van moedermelk. Langzamerhand gaat het dier over op het eten van zelf gevangen vis (veelal grondels). Na een maand of 8 à 10 is de zoogtijd voorbij. Zoogtijd en zwangerschap kunnen elkaar overlappen.
Tips om bruinvissen te fotograferen.
- Verdiep je in het gedrag van de dieren die je ziet. Wat denk je dat het dier doet? Zie de paragraaf hiervoor! Zwemt het dier in een rechte lijn? Ga dan met je camera mee in de zwemrichting? Het dier komt meestal drie keer achter elkaar boven. Maak gebruik van die wetenschap!
- Meestal zie je bruinvissen op enige afstand. Je hebt dan een camera met telelens/zoom nodig. Een camera met vertraging, ofwel dat het even duurt voordat het apparaat klikt, is niet zo handig. Maak dan een filmpje!
- Heb je een camera waarmee je meerdere foto’s achter elkaar kunt maken, stel je camera daar dan op in, dan maak je meer kans dat een van de foto’s het dier in beeld brengt.
- Kies een snelle sluitertijd.
- Probeer de zon achter je te hebben.
Deze digitale Zeeuwse Walvis folder bestaat uit vier delen. Je bevindt je nu in deel 3 !:
- Wat is de Zeeuwse walvis en wat is een bruinvis?
- Hoe zien ze er uit,
- Wat eten ze,
- Hun plaats in het dierenrijk,
- De bruinvis in de loop der jaren.
- Wil je meer weten over de verspreiding van de bruinvis, de aantallen wereldwijd en in de Oosterschelde, ga dan naar de volgende pagina de Oosterschelde
- Wil je graag weten hoe en waar je de bruinvissen kunt zien en horen ga dan naar “Hoe en waar bruinvissen spotten” .
- Wil je actief met en voor de bruinvis worden klik dan op “Doe ook mee!”.3
De Zeeuwse Walvis wordt mede mogelijk gemaakt door het Nationaal Park Oosterschelde, Stichting Rugvin en Ocean in Motion.
© De teksten van de Zeeuwse Walvis zijn geschreven door Stichting Rugvin/ Frank Zanderink en mogen gedeeld en gebruikt worden, mits hierover vooraf is gecommuniceerd en minimaal een bronvermelding is gegarandeerd.
© Alle foto’s zijn gekoppeld aan de rechten van de fotograaf en Stichting Rugvin.