Het zien van walvisachtigen is een bijzondere ervaring! Het is geweldig om een dier als deze in zijn natuurlijke omgeving te zien. Vele watersporters zullen dan ook nèt iets dichterbij willen komen, maar dit kan grote gevolgen hebben voor het dier. Het is van groot belang dat het dier geen nadeel ondervindt van de aanwezigheid van jouw vaartuig en degenen die erop zitten!
Vaartuigen, met name propellers kunnen leiden tot serieuze en mogelijk zelfs dodelijke verwondingen en het geluid en de beweging van vaartuigen kunnen verstoring veroorzaken. Denk daarom aan het volgende, indien je in de buurt van een walvisachtige vaart:
Afstand en positie
Vaar altijd in lijn met de richting waar het dier op gaat. Vaar op zo’n 50 (bruinvissen en dolfijnen) tot 100 (bij de grotere walvisachtigen die vaak langzamer zwemmen en minder snel kunnen uitwijken) meter afstand parallel van het dier. Hou meer dan 200 meter aan als er jonge dieren aanwezig zijn of als er een andere boot in de buurt is. Door parallel van het dier te varen is het dier bewust van je aanwezigheid en geef je het de ruimte om weg te zwemmen of juist dichterbij te komen. Benader walvisachtigen binnen de eerder genoemde afstand dus niet van voren of van achteren en blijf uit de buurt als de dieren op ongeveer dezelfde plek blijven. Dit wijst meestal op foerageergedrag, rustgedrag of sociaal gedrag en elke benadering zal mogelijk hun natuurlijke gedrag verstoren. Blijf in deze situaties op zo’n 200 meter van het dier vandaan.
Zorg ervoor dat je nooit midden in een groep terechtkomt met je vaartuig of dieren van andere afschermt! Dit is zeker essentieel als er kalven in de groep zijn. Kalven zijn afhankelijk van moedermelk en de bescherming van haar en de andere grote dieren in de groep. Als een kalf van de moeder en de andere gescheiden raakt, leidt dit niet alleen tot stress maar kan dit ook fatale gevolgen hebben voor het dier. Indien er meerdere boten in de buurt zijn, zorg dan dat jullie de dieren niet omcirkelen.
Snelheid
Vaar rustig (de meeste bronnen spreken over een snelheid van minder dan 6 knopen per uur) op een vaste koers indien je walvisachtigen tegenkomt. Het risico voor aanvaringen, het dier lastig te vallen en het veroorzaken van geluidsverstoring wordt hierdoor beperkt. Als de walvisachtigen versnellen of van je vaartuig afzwemmen is dit waarschijnlijk te interpreteren als vermijdingsgedrag. Verlaag dan ook je snelheid en vaar weg van het dier. Doe dit heel geleidelijk! Ga nooit vol remmen of in ene in volle vaart de andere kant op. Probeer de walvisachtige niet bij te houden of in te halen, maar hou een vaste koers aan tot de dieren terug zwemmen naar de boot of verder van de boot wegzwemmen en hiermee aangeven dat de ontmoeting voorbij is. Draai niet om, om het dier een tweede keer te benaderen. In het geval dat dieren er voor kiezen voor de boeg te zwemmen, hou dan dezelfde koers en snelheid aan. Indien je op een afstandje toekijkt, zet je motor in “neutraal” en let er op dat er geen dieren in de buurt zijn als je je motor weer aanzet!
Geluidsproductie
De kans op geluidsverstoring kan worden beperkt door niet harder te varen dan 10 knopen. Onderhoud de motor goed en houd de propellor/schroefbladen in goede staat om cavitatie en daarmee het geluid wat hierdoor wordt geproduceerd te voorkomen. Bedenk aan de andere kant dat indien je een zeilboot bestuurt, of een motor hebt die weinig geluid maakt, dit ook een extra gevaar met zich kan meebrengen aangezien het dier je pas op korte afstand kan waarnemen en lokaliseren.
Tijdsduur
Beperk het aantal minuten dat je nabij walvisachtigen bent, om de kans op en de duur van verstoring te beperken. In principe niet langer dan 15 minuten als er ook andere boten in de buurt zijn en niet meer dan 30 minuten als je de enige boot in de buurt bent. Dit is een algemene regel. Vertoont het dier signalen dat het gestrest of geïrriteerd is, dan is het tijd om eerder te vertrekken. Soms is het echter de keuze van het dier om langer bij jou te blijven! Hou je dan in ieder geval aan de eerder gestelde principes.
Overige punten
Trek niet de aandacht door op de zijkant van de boot of op het water te slaan en lok het dier niet met voedsel. Het voeren van deze dieren kan hun natuurlijke gedrag veranderen en daarnaast kunnen ze bij het benaderen van boten letsel oplopen.
Probeer de walvisachtige niet aan te raken en duik niet het water in om met ze te zwemmen. Dit kan stress veroorzaken. Enne… vergeet niet dat dit wilde dieren zijn met een flink aantal scherpe tanden, die ondanks hun vriendelijke voorkomen agressief gedrag kunnen vertonen. Bovendien zijn ze dusdanig groot dat ze je ook onbewust kunnen verwonden. Daarnaast kunnen infecties overgebracht worden van walvisachtigen op mensen en andersom.
Gooi al je afval aan wal weg, in de daarvoor bestemde containers. Zorg dat je geen brandstof of andere chemische stoffen in het water verliest of loost, om vervuiling van het water tegen te gaan. Dit kan direct letsel veroorzaken of op langere termijn nadelige gevolgen hebben doordat het in de voedselketen terechtkomt.
Een hoop factoren om in gedachten te houden! Elke situatie is anders, vaar dus bewust: wees voorspelbaar en geef walvisachtigen de ruimte om weg te zwemmen. Wees alert op wat voor gedragingen ze vertonen en pas je daaraan aan. En vergeet daarnaast niet te genieten van het zien van deze fantastische dieren!
Meer over geluidsverstoring
Geluid is van levensbelang voor walvisachtigen en kan vergeleken worden met zicht voor dieren die op het land leven. Walvisachtigen gebruiken geluid voor het vinden van prooien, om de weg te vinden en te communiceren. Hun hoogontwikkelde gehoor, het voor een groot deel afhankelijk zijn van dit zintuig en het hoge niveau van sociale interactie, maken walvisachtigen bijzonder kwetsbaar voor geluidsvervuiling en verstoring.
Door menselijke activiteiten geproduceerde geluiden kunnen het gedrag van walvisachtigen beïnvloeden. Dit kunnen korte onderbrekingen zijn van normale gedragingen als het vocaliseren, duikgedrag, rustgedrag, foerageergedrag en sociaal gedrag, tot het op korte- en lange termijn verlaten van door geluidsverstoring aangetaste gebieden. Walvisachtigen kunnen ook door het geluid worden aangetrokken, wat vaak een groter gevaar oplevert. Geluidsverstoring vergroot de kans om in netten te zwemmen omdat zij deze niet (op tijd) kunnen detecteren, verkleint de kans op het vangen van een prooi en kan het onmogelijk maken om met andere te kunnen communiceren. De reacties en effecten van geluid verschillen per soort (de ene soort produceert zelf hoge of juist lage tonen en dus is het waarschijnlijk dat zij vatbaarder zijn voor geluiden binnen hun frequentie), het type geluid en omgevingsfactoren. Niet alleen het volume en de toonhoogte van geluid speelt een rol. Belangrijke andere factoren zijn onvoorspelbaarheid en onbekendheid van geluid.
Typische reacties van walvisachtigen zijn het plotseling onderduiken, een snellere zwemsnelheid, het ontwijken van de geluidsbron, veranderingen in vocalisaties en pogingen om een kalf af te schermen van het geluid met het lichaam. Van geluidsverstoring is bekend dat de verspreiding van walvisachtigen kan doen veranderen. Populaties, die dichtbij de kust leven, lopen een verhoogd risico. Deze populaties staan bloot aan verschillende antropogene invloeden die het bestaan in deze gebieden nog moeilijker maken.