Het bruinvisleven in de Oosterschelde meer ontrafeld
De zelfde bruinvis gefotografeerd in 2016 en 2017 (Foto A. Podt)
Sinds Stichting Rugvin in 2009 een deel van haar onderzoekspijlen ook richtte op de Oosterschelde, is de kennis over Nederlands talrijkste walvisachtige, de bruinvis, toegenomen. Vooral de herkenning van individuele dieren aan de hand van systematisch foto-identificatie onderzoek heeft hieraan bijgedragen. In de afgelopen drie jaar zijn er duizenden foto’s genomen. En met een succesvol resultaat!
In 2009 startte Stichting Rugvin met de jaarlijkse bruinvistelling in de Oosterschelde, gevolgd door akoestisch onderzoek in 2010. Sinds enkele jaren is daar een belangrijk onderzoek aan toegevoegd, namelijk het foto-identificatie project (“Photo ID”). Bij dit onderzoek worden individuele bruinvissen op foto’s herkend aan de hand van kleurpigmenten, rugvinvorm en littekens. Hiermee wordt een beeld gevormd over de populatiegrootte van de in de Oosterschelde levende bruinvissen, hoe lang de dieren in deze wateren verblijven en wat hun locatie voorkeur is. Daarnaast is het soms, door de aanwezigheid van een kalf, mogelijk het geslacht van het volwassen dier te bepalen.
Het Photo ID team 2017 in volle actie (Foto B. Engelen)
In de beginjaren van het foto-identificatie project op de Oosterschelde vonden slechts enkele tochten per jaar plaats, echter sinds 2015 beschikt de Stichting zelf over een kleine boot (RIB) wat het mogelijk maakte vaker het water op te gaan. Het foto-identificatie team bestaat uit studenten, die zo de kans krijgen onderzoekservaring op te doen, en vrijwilligers. Zij opereerden tijdens de zomermaanden (van 2015 – 2016) vanaf een vaste basis bij de Schelphoek en afgelopen zomer vanaf Kats. Het team werkte meestal met twee tot vier mensen aan boord die het water aftuurden op zoek naar de kleine rugvin van een bruinvis. Als er een bruinvis werd gezien, benaderde het team dit dier rustig, om eventuele verstoring zoveel mogelijk te voorkomen. Zodra de positie van de bruinvis ten opzichte van de boot ideaal was, werd geprobeerd van beide zijden foto’s te maken met behulp van een camera met telelens. Al deze foto’s zijn per individuele bruinvis gesorteerd en in een catalogus verwerkt. Hierbij zijn gegevens als datum, tijdstip, locatie en het gedrag eveneens van belang.
Twee bruinvissen met verschillende rugvinvormen (Foto: A. Podt)
Tussen 2015 en 2017 maakte het onderzoeksteam duizenden foto’s. Deze fotoverzameling werd aangevuld met foto’s van andere bruinvisspotters. Al deze foto’s werden vervolgens geanalyseerd: “Op de foto’s kon ik ruim 40 individuele bruinvissen identificeren. Daarnaast heb ik naar oudere foto’s gekeken die tussen 2007 en 2014 waren genomen. Bij twaalf bruinvissen kon worden vastgesteld dat zij al minimaal vijf tot tien jaar in de Oosterschelde verblijven!” aldus Annemieke Podt, onderzoeker bij het foto-identificatie team. “Het is prachtig om deze kleine walvisachtige in Nederland te zien. Het succesvol kunnen herkennen van individuen maakt het waarnemen en fotograferen van bruinvissen extra speciaal voor mij. Afgelopen zomer vond ik het vooral bijzonder om individuen opnieuw tegen te komen die ik één of twee jaar geleden ook al had gezien.”
Een van de langst bekende bruinvissen van de Oosterschelde (Fotot WJ Strietman)
Het opmerkelijkste ‘photo ID’ voorval betrof een bruinvis die sinds 2011 geregeld werd waargenomen tussen Burghsluis en Zierikzee. Deze bruinvis werd nooit in het bijzijn van een kalf gezien. Daarom namen de onderzoekers voorzichtig aan dat dit een mannetje was. Echter, dit jaar werd het dier met een kalf gespot in de buurt van Wemeldinge. De moeder werd een maand later opnieuw gezien tussen Burghsluis en Zierikzee, maar toen helaas zonder kalf. Het kalfje heeft het waarschijnlijk niet gered.
Bruinvis met duidelijke kleurtekening op de flank. (Foto A. Podt)
Met behulp van foto-identificatie is het mogelijk het leven van de bruinvissen in de Oosterschelde steeds verder te ontrafelen. In de toekomst biedt deze techniek kansen om nog meer over de bruinvissen te leren. Dit geldt bijvoorbeeld voor de overlevingskansen van kalfjes en de sociale banden tussen deze dieren. Naast dit specifieke onderzoek, worden ook onderzoeksgegevens via Studio Bruinvis verzameld. Studio Bruinvis is een ‘fysieke luisterpaal’ op het Havenhoofd van Zierikzee. Het is een wereldwijd uniek project waar de geluiden van bruinvissen live kunnen worden gehoord beluisterd. De geluiden worden ook opgenomen voor analyse. Deze projecten worden financieel mede mogelijk gemaakt door het Wereld Natuur Fonds.
Het seizoen van 2017 zit er op. In 2018 staat het Photo-ID team weer paraat! Heb je interesse om als student of vrijwilliger lid te worden van het Photo ID team 2018 neem dan contact met ons op.
